بحران اقتصادی توان اروپایی‌ها را در اعمال فشار بر ایران کم کرده است
خبرگزاری فارس: یک اندیشکده آمریکایی ضمن تحلیل نقش کشورهای اروپایی در رقابت راهبردی بین ایران و آمریکا می‌نویسد که بحران اقتصادی توان اروپایی‌ها را در اعمال فشار بر ایران کم کرده است.
به گزارش فارس، اندیشکده «مطالعات بین‌المللی و راهبردی» آمریکا در گزارشی به قلم «آنتونی کوردزمن» و «براندون فیته» تحت عنوان "رقابت راهبردی ایران و آمریکا: رقابتی با حضور کشورهای اروپایی عضو و غیر عضو اتحادیه اروپا" می‌نویسد: «رقابت ایران و آمریکا در مسائل مختلف را می‌توان به یک بازی شطرنج سه بعدی شبیه دانست، با این تفاوت که هرکدام از طرفین می‌توانند با هر حرکت، قوانین را به نفع خود تغییر دهند. این رقابت از 3 دهه گذشته تاکنون ادامه دارد. بدیهی است که گفتگوهای مسالمت آمیز و درک متقابل طرفین نیز به پایان این رقابت کمکی نخواهد کرد و حرکات آینده ایران، به واسطه تعریف این کشور از» دموکراسی «تغییری نخواهد کرد.»
اتحادیه اروپا اصلی‌ترین شریک آمریکاست
این گزارش نشان می‌دهد که کیفیت و وضعیت کشورهای اروپایی عضو و غیر عضو اتحادیه اروپا، هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی، رقابت بین ایران و آمریکا را به شیوه‌های مختلف تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا، و به خصوص 3 قدرت اصلی این اتحادیه (انگلستان، فرانسه، آلمان)، در موضوع متوقف ساختن فعالیت‌های هسته‌ای ایران و تلاش برای عقب نشینی این کشور از مواضع خود، از اصلی‌ترین هم پیمانان آمریکا به حساب می‌آیند. اگرچه رویکرد کشورهای اروپایی همواره با سیاست‌های آمریکا یکسان و برابر نبوده است، مخالفت کشورهای اروپایی با رویکردهای آمریکا – برخلاف سیاست‌های کشورهایی نظیر چین و روسیه – بجای تضعیف یا تخریب تلاش‌های آمریکا، با هدف تعدیل این سیاست‌ها دنبال می‌شوند.
اروپا در حوزه‌های مختلف از آمریکا حمایت می‌کند
علاوه بر حمایت دیپلماتیک اروپا از تلاش‌های آمریکا، کشورهای انگلستان و فرانسه در حوزه نظامی نیز آمریکا را پشتیبانی می‌کنند. توانایی‌های 3 قدرت اصلی اتحادیه اروپا در طرح اعمال فشار، بسیار محدود است و با توجه به کاهش بودجه، تضعیف شده است؛ اما کماکان یکی از عوامل تاثیرگذار در این رقابت به حساب می‌آیند.
آمریکا به دنبال اعمال تحریم و اروپا به دنبال تشویق است
در زمان‌های گذشته نیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا از برنامه‌های بلند مدت آمریکا برای تغییر مواضع ایران حمایت کردند، اما رویکردی متفاوت از رویکرد آمریکا برای دستیابی به این هدف، اتخاذ کردند. تلاش کشورهای عضو اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای اروپایی این بود تا با استفاده از محرک‌ها و موارد تشویقی دیپلماتیک و اقتصادی، باب مذاکرات اولیه با ایران را باز کنند؛ این در حالی است که آمریکا به دنبال سیاست‌هایی بود تا به واسطه اعمال تحریم‌های گسترده بر دولت ایران، مواضع این کشور را تغییر دهد. هرچند تشابه چشمگیر منافع آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سرمایه گذاری متقابل هردو قدرت در مجامع بین‌المللی مورد تائید قرار نگرفته است، اما اروپا و آمریکا عملا یک هدف را دنبال می‌کنند.
ایران برای برخی کشورهای اروپایی، شریکی با ارزش است
با توجه به موقعیت جغرافیایی و استقلال اروپا در حوزه انرژی، ارزیابی راهبردی اروپا از ایران را از ارزیابی آمریکا متمایز و متفاوت می‌سازد. نزدیکی و مجاورت نسبی کشور ایران به اروپا و پتانسیل این کشور به عنوان یک جایگزین استراتژیک برای صادرات انرژی روسیه، ایران را به شریکی با ارزش برای کشورهای اروپایی نسبت به آمریکا مبدل ساخته است؛ این در حالیست که بسیاری از کشورهای اروپایی اساسا با سیاست‌های اسرائیل موافق نیستند. به همین دلیل است که رغبت کشورهای اروپایی برای تحمل رفتارها و سیاست‌های ایران بیشتر است؛ رفتاری که کشور آمریکا آن را متخاصم می‌داند.
رئیس جمهور ایران حساب کشورهای اروپایی را از آمریکا جدا می‌کند
ایران همواره به دنبال آن بوده تا از این تناقض‌ها استفاده بهینه کند. رئیس جمهور محمود احمدی نژاد و رهبران سیاسی ایران همواره اعلام کرده‌اند که ایران به دنبال شراکت با کشورهای اروپایی است و این کشورها را برای دنبال کردن منافع خود و جدا کردن حساب خود از آمریکا، ترغیب و تشویق کرده است. پس از تشابه و همگرایی راهبردهای آمریکا و کشورهای اروپایی در اواخر سال 2000 میلادی، ایران سیاست‌های خود مبنی بر استفاده از اختلافات بین دو گروه را ادامه داد؛ آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از دیدگاه ایران، گروهی متحد و یکسان نبودند.
کشف تجهیزات هسته‌ای زیرزمینی و تغییر رویکرد نسبت به ایران
انحراف رویکرد راهبردی آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به مواضع و سیاست‌های ایران، در سال 2002 و با کشف تجهیزات هسته‌ای زیرزمینی و مخفی در نطنز و اراک، نیازمند جهت گیری جدیدی در مواضع بود. طی سال‌های پس از آن، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به رهبری 3 قدرت اصلی این اتحادیه، مذاکرات خود با ایران را آغاز کرده و سعی داشتند تا ایران را برای توقف غنی سازی اورانیوم ترغیب و متقاعد سازند؛ از ایران خواسته شد تا در خصوص برنامه هسته‌ای خود، شفافیت بیشتری داشته باشد. پس از سال‌ها شکست در چانه زنی، موضع مذاکره کنندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به ایران سخت‌گیرانه تر شد تا اینکه لحن و سیاست‌های دولت‌های اروپایی، مشابه لحن و سیاست‌های آمریکا شده بود.
با توجه به اینکه ایران برای اجابت و پیروی از درخواست‌های «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)»، هیچ گونه رغبتی از خود نشان نداده است، کشورهای عضو اتحادیه اروپا یک طرفه اقداماتی جزائی و تحریمی را علیه بخش‌های انرژی و صنایع دفاعی ایران بکار برده است. 3 قدرت اصلی اتحادیه اروپا که به عنوان بخشی از گروه 1+5 در حال همکاری با آمریکا هستند (این گروه متشکل از کشورهای آمریکا، انگلستان، چین، فرانسه، روسیه و آلمان است)، از تحریم‌های اتحادیه اروپا حمایت کرده و با اعضای غیر غربی شورای امنیت برای جلب نظر موافق آنها در خصوص بیانیه اتحادیه اروپا، مذاکراتی را انجام داده است؛ بیانیه‌ای که موضوع آن، برنامه هسته‌ای ایران است.
افزایش میزان اثرگذاری نقش کشورهای غیر عضو اتحادیه اروپا
کشورهایی که عضو اتحادیه اروپا نیستند، نقش کم رنگ‌تری در رقابت ایران و آمریکا دارند. نقش این کشورها زمانی پررنگ‌تر می‌شود که با هر دو طرف و با واسطه سازش کنند، به صورت گسترده فعالیت‌های کشورهای عضو اتحادیه اروپا و آمریکا را پیگیری می‌کنند، یا سیاست‌های فرصت‌طلبانه خود در مخالفت با دستورات محرز اتخاذ شده را پیگیری کنند. کشورهای عضو و غیر عضو اتحادیه اروپا که دیدگاه‌های استراتژیک مشترکی دارند، از هر دو جبهه و موضع اعمال تحریم و اعطای تشویق، موضوع ایران را پیگیری می‌کنند، اما بسیاری از همین کشورها طرف آمریکا را گرفته‌اند و از دخالت و میانجی گری میان ایران و آمریکا اجتناب می‌کنند. تجربه نشان داده است که اتحاد میان آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بیانگر چالشی سخت و دشوار برای ایران است، درحالیکه اگر این اتحاد شکسته شود، این موقعیت برای ایران فراهم خواهد شد تا به دنبال منافع خود باشد.
شراکت ارزشمند کشورهای عضو اتحادیه برای آمریکا
در این بازی که بسیاری از شرکت کنندگان در آن، موضع خود را به طور شفاف مشخص نکرده‌اند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا ثابت کرده‌اند که شریکی ارزشمند برای آمریکا هستند؛ آنها به مهره‌ای تبدیل شده‌اند که در زمان اثبات کارآمدی و قابل اطمینان بودن آمریکا، از موقعیت و مواضع این کشور پیروی کرده‌اند، و در عین حال آمریکا را مجاب کرده‌اند تا از خود انعطاف نشان دهد و از ابزارهایی محرک و تشویقی برای برخورد با خواسته‌های قانونی ایران، استفاده کند.
سیاست‌های یکسان اتحادیه اروپا و آمریکا
کیفیت و وضعیت کشورهای اروپایی عضو و غیر عضو اتحادیه اروپا، هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی، رقابت بین ایران و آمریکا را به شیوه‌های مختلف تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا، و به خصوص 3 قدرت اصلی این اتحادیه (انگلستان، فرانسه، آلمان)، در موضوع متوقف ساختن فعالیت‌های هسته‌ای ایران و تلاش برای عقب نشینی این کشور از مواضع خود، از اصلی‌ترین هم پیمانان آمریکا به حساب می‌آیند. اگرچه رویکرد کشورهای اروپایی همواره با سیاست‌های آمریکا یکسان و برابر نبوده است، مخالفت کشورهای اروپایی با رویکردهای آمریکا – برخلاف سیاست‌های کشورهایی نظیر چین و روسیه – بجای تضعیف یا تخریب تلاش‌های آمریکا، با هدف تعدیل این سیاست‌ها دنبال می‌شوند.
با توجه به کاهش بودجه، اعمال فشار بر ایران کمتر شده است
علاوه بر حمایت دیپلماتیک اروپا از تلاش‌های آمریکا، کشورهای انگلستان و فرانسه در حوزه نظامی نیز آمریکا را پشتیبانی می‌کنند. توانایی‌های 3 قدرت اصلی اتحادیه اروپا در طرح اعمال فشار، بسیار محدود است و با توجه به کاهش بودجه، تضعیف شده است؛ اما کماکان یکی از عوامل تاثیرگذار در این رقابت به حساب می‌آیند.
محرک‌های دیپلماتیک و اقتصادی، کلید مذاکرات با ایران است
در زمان‌های گذشته نیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا از برنامه‌های بلند مدت آمریکا برای تغییر مواضع ایران حمایت کردند، اما رویکردی متفاوت از رویکرد آمریکا برای دستیابی به این هدف، اتخاذ کردند. تلاش کشورهای عضو اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای اروپایی این بود تا با استفاده از محرک‌ها و موارد تشویقی دیپلماتیک و اقتصادی، باب مذاکرات اولیه با ایران را باز کنند؛ این در حالی است که آمریکا به دنبال سیاست‌هایی بود تا به واسطه اعمال تحریم‌های گسترده بر دولت ایران، مواضع این کشور را تغییر دهد. هرچند تشابه چشمگیر منافع آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سرمایه گذاری متقابل هردو قدرت در مجامع بین‌المللی مورد تائید قرار نگرفته است، اما اروپا و آمریکا عملا یک هدف را دنبال می‌کنند.
رغبت بیشتر کشورهای اروپایی برای تحمل سیاست‌های ایران
با توجه به موقعیت جغرافیایی و استقلال اروپا در حوزه انرژی، ارزیابی راهبردی اروپا از ایران را از ارزیابی آمریکا متمایز و متفاوت می‌سازد. نزدیکی و مجاورت نسبی کشور ایران به اروپا و پتانسیل این کشور به عنوان یک جایگزین استراتژیک برای صادرات انرژی روسیه، ایران را به شریکی با ارزش برای کشورهای اروپایی نسبت به آمریکا مبدل ساخته است؛ این در حالیست که بسیاری از کشورهای اروپایی اساسا با سیاست‌های اسرائیل موافق نیستند. به همین دلیل است که رغبت کشورهای اروپایی برای تحمل رفتارها و سیاست‌های ایران بیشتر است؛ رفتاری که کشور آمریکا آن را متخاصم و شورشی می‌داند.
از دیدگاه ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا متحد نیستند
ایران همواره به دنبال آن بوده تا از این تناقض‌ها استفاده بهینه کند. رئیس جمهور محمود احمدی نژاد و رهبران سیاسی ایران همواره اعلام کرده‌اند که ایران به دنبال شراکت با کشورهای اروپایی است و این کشورها را برای دنبال کردن منافع خود و جدا کردن حساب خود از آمریکا، ترغیب و تشویق کرده است. پس از تشابه و همگرایی راهبردهای آمریکا و کشورهای اروپایی در اواخر سال 2000 میلادی، ایران سیاست‌های خود مبنی بر استفاده از اختلافات بین دو گروه را ادامه داد؛ آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از دیدگاه ایران، گروهی متحد و یکسان نبودند.
خواسته‌های اروپا از ایران
انحراف رویکرد راهبردی آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به مواضع و سیاست‌های ایران، در سال 2002 و با کشف تجهیزات هسته‌ای زیرزمینی و مخفی در نطنز و اراک، نیازمند جهت گیری جدیدی در مواضع بود. طی سال‌های پس از آن، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به رهبری 3 قدرت اصلی این اتحادیه، مذاکرات خود با ایران را آغاز کرده و سعی داشتند تا ایران را برای توقف غنی سازی اورانیوم ترغیب و متقاعد سازند و از ایران خواسته شد تا در خصوص برنامه هسته‌ای خود، شفافیت بیشتری داشته باشد. پس از سال‌ها شکست در چانه زنی، موضع مذاکره کنندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به ایران سخت‌گیرانه تر شد تا اینکه لحن و سیاست‌های دولت‌های اروپایی، مشابه لحن و سیاست‌های آمریکا شده بود.
گروه 1+5 علیه برنامه هسته‌ای ایران بیانیه صادر می‌کند
با توجه به اینکه ایران برای اجابت و پیروی از درخواست‌های «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)»، هیچ گونه رغبتی از خود نشان نداده است، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، یک طرفه اقداماتی جزائی و تحریمی را علیه بخش‌های انرژی و صنایع دفاعی ایران بکار برده‌اند. 3 قدرت اصلی اتحادیه اروپا که به عنوان بخشی از گروه 1+5 در حال همکاری با آمریکا هستند (این گروه متشکل از کشورهای آمریکا، انگلستان، چین، فرانسه، روسیه و آلمان است)، از تحریم‌های اتحادیه اروپا حمایت کرده و با اعضای غیر غربی شورای امنیت برای جلب نظر موافق آنها در خصوص بیانیه اتحادیه اروپا، مذاکراتی را انجام داده‌اند؛ بیانیه‌ای که موضوع آن، برنامه هسته‌ای ایران است.
استنباطی از سیاست آمریکا
هم اکنون کشورهای عضو و غیر عضو اتحادیه اروپا، به دنبال راهبردی محدود کننده بر پایه اعمال تحریم هستند که در راستای رویکرد رقابتی آمریکا با ایران است. اگرچه ضرر و زیان قطع رابطه کشورهای اروپایی با ایران در حوزه اقتصاد، بسیار بیشتر از قطع ارتباط با آمریکا است، رهبران کشورهای اروپایی – با توجه به سال‌ها تلاش برای برقراری ارتباط صلح آمیز با ایران – کاملا آماده رد کردن تمامی پیشنهادهای ایران و برگرداندن روابط به حالت اولیه هستند. اگرچه کشورهای عضو اتحادیه اروپا کماکان از هر دو جبهه و موضع اعمال تحریم و اعطای تشویق در موضوع ایران استقبال می‌کنند، اما بسیاری از همین کشورها طرف آمریکا را گرفته‌اند و از دخالت و میانجی‌گری میان ایران و آمریکا اجتناب می‌کنند.
راه‌های تضعیف روابط ایران و اروپا برای آمریکا
تجربه نشان داده است که اتحاد میان آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بیانگر چالشی سخت و دشوار برای ایران است، درحالیکه اگر این اتحاد شکسته شود، این موقعیت برای ایران فراهم خواهد شد تا به دنبال منافع خود باشد. آمریکا باید با تاکید بر مزایای همکاری میان دو گروه، برای حفظ وضعیت راهبردی کنونی بین اروپا و آمریکا، تلاش کند، در حوزه همبستگی اقتصاد میان اروپا و آمریکا نفوذ کند، و با این کار، ارتباط محدود ایران با اروپا بیش از این تضعیف کند.
آمریکا نباید به خاطر ایران روابط خود با اتحادیه اروپا را به مخاطره اندازد
کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید به تعهدات جامع خود ادامه دهند و روابط خود با ایران را تعدیل کنند. حجم همکاری‌های بین کشورهای اروپایی و آمریکا در حوزه‌های دیپلماتیک، اقتصاد و فرهنگ به صورت یک ارتباط موازی نیست و چالشی جدید را برای قدرت‌های جهانی در بر خواهد داشت؛ قدرت‌هایی که در ایجاد دو دستگی در حوزه روابط میان اروپا و آمریکا، مصمم هستند. آمریکا باید از اقدامات یک طرفه و یک جانبه خود که ممکن است روابط بین آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به مخاطره بیندازد، پرهیز کند و در عوض، در خصوص سیاست‌های خود با هم پیمانان اروپایی خود مذاکره کند و به روزهای آینده و برقراری ارتباط و همکاری‌های بیشتر امیدوار باشد. همکاری‌های متقابل نباید به قیمت از دست رفتن منافع ملی تمام شود، بلکه به تشکیل یک جبهه متحد اروپایی- آمریکائی منجر شود که ایران را به ترک اصلی‌ترین بازار صادرات خود، وادار سازد.
آخرین حلقه ارتباط میان ایران و اروپا، صادرات محصولات نفتی است
منابع دیگری از انرژی ترویج داده شوند تا ارتباط ایران با کشورهای اروپایی، بیش از پیش تضعیف شود. پس از تحمیل تحریم‌های سخت‌گیرانه و یک طرفه این کشورهای عضو اتحادیه اروپا علیه ایران، آخرین حلقه ارتباط شاخص این کشور با این اتحادیه، صادرات محصولات نفتی توسط ایران است. دولت آمریکا می‌تواند با تصویب قوانینی نظیر «قانون محرومیت و اعمال تحریم‌های جامع و گسترده علیه ایران»، شرکت‌های نفتی اروپایی را وادار سازد تا از بین سرمایه گذاری در ایران یا آمریکا، یکی را انتخاب کنند.
استنباط آمریکا: ایران، برهم زننده ثبات بین‌المللی است
کشورهای عضو اتحادیه اروپا و به خصوص انگلستان، فرانسه و آلمان، شاخص‌ترین و نزدیک‌ترین شرکای آمریکا در رقابت این کشور با ایران هستند. همه این کشورها، به شناختی مشترک از خطر ایران برای برهم زدن ثبات در جوامع بین‌المللی رسیده‌اند و برای منصرف کردن این کشور از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای، حاضر به اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران شده‌اند. در این بازی که بسیاری از شرکت کنندگان در آن، موضع خود را به طور شفاف مشخص نکرده‌اند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا – و در راس آنها 3 قدرت بزرگ این اتحادیه – ثابت کرده‌اند که شریکی ارزشمند برای آمریکا هستند؛ آنها به مهره‌ای تبدیل شده‌اند که در زمان اثبات کارآمدی و قابل اطمینان بودن آمریکا، از موقعیت و مواضع این کشور پیروی کرده‌اند، و در عین حال آمریکا را مجاب کرده‌اند تا از خود انعطاف نشان دهد و از ابزارهایی محرک و تشویقی برای برخورد با خواسته‌های قانونی ایران، استفاده کند.