افزایش قیمت انرژی در هدفمندی عامل تورم تولید شده است
یک استاد دانشگاه با اشاره به دلایل و راهکارهای پدیده تورم رکودی در اقتصاد کشور گفت: با تکیه بر تولید داخلی و ارتباط دانش و اقتصاد می‌توان به تولید کالای با کیفیت دست یافت و از این شرایط دور شد.
بیژن عبدی ساوجیان در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در مورد دلایل ایجاد تورم رکودی در اقتصاد کشور گفت: اگر به تعابیر اقتصادی نگاه کنیم، زمانی که در بخش عرضه هزینه‌های تولید افزایش پیدا می‌کند، اما تقاضا به تناسب آن افزایش هزینه‌ها افزایش ندارد و کاهش قدرت خرید اتفاق می‌افتد، دچار این پدیده می‌شویم.
* افزایش قیمت تمام شده و کاهش تقاضا
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: یعنی با افزایش هزینه تولید، قیمت تمام شده گران می‌شود و در این صورت چون معمولاً درآمدها هم با آن سرعت افزایش پیدا نمی‌کند، قدرت خرید عمومی کاهش پیدا می‌کند، یعنی تقاضای عمومی کم می‌شود.
وی گفت: در این حالت از یک سو با تورم مواجهیم که ناشی از افزایش هزینه‌های تولید است و از سوی دیگر رکود ناشی از کمبود قدرت خرید به وجود می‌آید.
* اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی در رکود تورمی
وی تصریح کرد: البته ریشه تورم عوامل متعددی است و پدیده تورم رکودی از جمله مشکلاتی است که به راحتی قابل حل نیست و به همین دلیل باید ریشه‌یابی شود که چه عواملی موجب شده تا هزینه‌های تولید افزایش پیدا کند که عمده‌ترین دلیل آن در سال‌های اخیر از افزایش قیمت حامل‌های انرژی شروع شد؛ یعنی از زمانی که قرار شد هدفمندی یارانه‌ها اجرا شود، این اتفاق افتاد.
این استاد اقتصاد تصریح کرد: زمانی که افزایش قیمت حامل‌های انرژی آغاز شد و قیمت نهاده‌های تولید افزایش پیدا کرد، به همین تناسب قیمت تمام شده محصولات بالا رفت که دولت در ابتدا تلاش کرد، با مکانیزم کنترل تصنعی از طریق واردات کالا، نظارت بر قیمت‌ها، قیمت‌ها را تا حدی سرکوب کند، اما واقعیت این بود که در آن شرایط نمی‌شد جلوی افزایش قیمت‌ها را گرفت.
وی بیان داشت: یعنی زمانی که قیمت دلار از 1200 تومان به 2400 تومان رسیده، کالاهایی که با این قیمت محاسبه می‌شود، به ویژه در بخش صنعت و کشاورزی که مواد اولیه آن از طریق واردات تأمین می‌شود، افزایش قیمت پیدا می‌کند و بر قیمت تمام‌شده محصولات تأثیر مستقیم دارد.
عبدی اضافه کرد: برای نمونه افزایش قیمت از کالاهای خوراکی نظیر لبنیات و گوشت آغاز شد و تا افزایش قیمت مسکن هم پیش رفت، در واقع هیچ‌یک از اینها قابل تفکیک نیست و دخیل دانستن افزایش نقدینگی در افزایش قیمت‌ها تحلیل صحیحی نیست.
* افزایش نقدینگی متناسب با درآمد ارزی
عبدی گفت: باید توجه کرد که نقدینگی صرف خرید یا واردات چه کالاهایی شده و همچنین این نکته قابل ذکر است که به تناسب درآمدهای ارزی، نقدینگی افزایش پیدا کرده است؛ یعنی هیچ دولتی بدون توجه به درآمد ارزی نقدینگی را افزایش نمی‌دهد.
به گفته وی زمانی که می‌گویند در سال‌های اخیر درآمد ارزی کشور 5 برابر شده، باید انتظار داشته باشیم که نقدینگی هم 5 برابر شود.
وی ادامه داد: اگر درآمدهای ارزی تداوم داشته باشد و پروژه‌های متعددی که با آن ارز راه‌اندازی می‌شود، محصولات ناشی از ایجاد آن صنایع می‌تواند بخشی از نیاز داخلی را پاسخ دهد و شاید خیلی هم تورم ایجاد نکند.
عبدی اضافه کرد: بنابراین نقدینگی به خودی خود بد نیست و مشکل از جایی شروع می‌شود که سرعت گردش پول در نقدینگی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و برآورد آن را در محاسبات کم در نظر می‌گیرند و همچنین بسیاری از سیاست‌های بانکی تأثیر جدی در خلق پول دارد و ممکن است یک خط اعتباری ایجاد شود که اثر همان خلق پول را در جامعه دارد.
این استاد دانشگاه افزود: پروژه‌های نیمه تمام دولت موجب می‌شود که تورم در جامعه افزایش پیدا کند، زیرا باعث افزایش تقاضا در جامعه است، اما به ازای آن در جامعه کالا وجود ندارد و چون زمان اجرای پروژه‌ها بسیار طولانی می‌شود، توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ها و قیمت تمام شده افزایش پیدا می‌کند.
* لزوم ارائه راهکار حل مسئله تورم رکودی از سوی دولت
عبدی با بیان اینکه سیاست‌های دولت جدید تأثیر زیادی در حل شدن این مسئله دارد، گفت: دولت باید برای حل رکود تورمی برنامه مشخصی داشته باشد و آن را ارائه کند.
وی افزود: برای مثال یکی از ابزارهای کنترل نقدینگی نرخ سود است و دولت باید مشخص کند می‌خواهد نرخ سود را کاهش دهد یا افزایش؟ زیرا این رقم تأثیر زیادی در ارائه تسهیلات و تولید دارد.
عبدی ادامه داد: اگر دولت می‌خواهد سود بانکی را با توجه به تورم افزایش دهد، باید مشخص شود، چگونه می‌خواهد این کار انجام شود، زیرا این کار بر تولید اثر منفی دارد و موجب ورشکستگی تولیدکنندگان می‌شود.
وی ادامه داد: اگر هم سود بانکی را می‌خواهند کاهش دهند، چه طور می‌خواهند مردم را راضی نگه دارند که پول خود را در بانک بگذارند و نقدینگی را وارد بازار سفته‌بازی سکه و زمین و ارز نکنند که باید در مورد این موضوع تصمیم‌گیری دقیق شود.
عبدی با اشاره به اینکه رویکرد دولت در حل مسائل اقتصادی اهمیت به سزایی دارد، گفت: همه مؤلفه‌های اقتصادی بر هم اثرگذارند و برای حل معضلاتی مانند رکود تورمی، همه عوامل باید با هم دیده شود، چون بر هم اثرگذارند.
وی با اشاره به اظهارات اعضای دولت مبنی بر ادامه هدفمندی یارانه‌ها گفت: اعضای دولت می‌گویند هدفمندی را ادامه می‌دهیم، اما برخی از آنها معتقدند، پولی برای یارانه نقدی وجود ندارد.
عبدی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری گفت: موضوع مهم این است که ما بر تولید داخل تأکید داشته باشیم و مرزهای جدید تولید دانش را پیدا کنیم و پیش‌نیازهای آن وجود دارد که باید تقویت شود.
وی در مورد تأکید بر تولید ملی و استفاده از دانش بومی گفت: اینکه چگونه افراد دانشمند و اندیشمند داخلی درگیر تولید علم، تولید کالای تجاری و تجاری‌سازی شوند و تمام دستورالعمل این موضوعات در سخنان رهبری آمده است.
* رفع موانع کسب و کار
عبدی افزود: باید طبق نظر مقام معظم رهبری، دانش را به صنعت و صنعت را به تجارت گره بزنیم و موانع در این زمینه باید رفع شود که در واقع همان بهبود فضای کسب و کار است و اگر از اینجا کار آغاز شود، فضای جامعه به سمت تولید کالای باکیفیت پیش می‌رود و کم‌کم از اقتصاد تک‌محصولی نفت دور می‌شویم.
وی با تأکید بر تقویت بنیان‌های علمی اقتصادی در کشور گفت: با این رویه به سمت نوآوری‌های جدید و بازارهای جدید خواهیم رفت.
* استفاده از ظرفیت گروه‌های اقتصادی
عبدی با بیان اینکه برخی عقیده دارند همکاری تجاری خود را با کشورهای اروپایی افزایش دهیم، این کار خوب است، اما ما می‌توانیم کالاهای خود را به سمت کشورهای آسیایی و در حال توسعه ببریم و از پتانسیل گروه‌های تجاری مانند غیرمتعهدها و گروه 77 استفاده کنیم.
وی افزود: اگر بنیان‌های علمی داخلی را تقویت کنیم، بعد از آن می‌توانیم با کشورهایی که گفته شد سرمایه‌گذاری‌های مشترک انجام دهیم یا اینکه کالای موردنظرشان را در کشور خودشان تولید کنیم و از منافع آن برای کشور خود استفاده کنیم و همه اینها مبتنی بر اصلاح تولید و استفاده از دانش در آن است.
این استاد اقتصاد با بیان اینکه نکته مهم دیگر این است که فضا را برای ورود مردم به اقتصاد باز کنیم، افزود: اما زمانی که صحبت از مردم می‌کنیم، باید همه اقشار را درنظر بگیریم، نه عده‌ای که سرمایه بیشتری دارند.
این استاد اقتصاد گفت: دولت باید ساختارهای جدید در این زمینه تعریف کند و همه از آن حمایت کنند.