نشانههای محوریت اقتصاد در جنبش عدم تعهد
جنس سخنرانیهای امروز در نشست سران عدم تعهد تا حد زیادی رنگ و بوی تغییر نگاه از یک رویکرد صرف سیاسی به جنبش به مسائلی همچون اقتصاد جهانی، انرژیهای نو و تغییر در مکانیزمهای تجارت بینالملل داشت. تغیری که نشان میدهد که این جنبش توان وارد شدن به حوزه جدید و وسیعتری از دستور کار سابق خود دارد.
به گزارش تابناک، پیش از این نیز بارهای در خصوص ظرفیت اقتصادی کشورهای عضو عدم تعهد گزارشاتی دیده شده است. اما علیرغم پتانسیلهای اقتصادی و وسعت جغرافیایی عظیمی که این کشورها در حوزه تجارت بینالملل از آن برخوردار هشتند، شاید تا کنون هیچ گاه محور اقتصادی به عنوان محوری اساسی در تحولات مربوط به این جنبش مورد توجه قرار نگرفته بود.
بخشی از این عدم توجه به محور اقتصادی ناشی از وابستگی و پیوستگی بسیاری از کشورهای عضو جنبش به تجارت بینالملل و نهادهای اقتصادی بینالملل و همچنین کشورهای قدرتمند در حوزه اقتصاد بینالملل بوده است. این برآمده از واقعیت دنیای به هم وابسته امروز است.
اما سخنان امروز در نشست صبح اجلاس، حاوی نکتهای با اهمیت بود و آن نکته اینکه در شرایط فعلی جهانی، اقتصاد یکی از اولویتهای اساسی در دستور کار بینالمللی است که کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بایستی توجهی خاص به آن داشته باشند. سخنان بان کی مون، محمود احمدی نژاد، محمد مرسی و به خصوص سخنان مان موهان سینک نخست وزیر هند، نشان از آن داشت که این اجلاس به تدریج از دستور کار صرف سیاسی خارج شده و حوزه وسیعتری را در بر میگیرد.
شاید بتوان چند محور اساسی اقتصادی را در سخنرانیهای امروز اجلاس مشخص کرد: بحران جهانی اقتصادی و ضرورت توجه به توسعه اقتصادی، ضرورت تغییر در مکانیزمهای تجارت بینالملل و اصلاح ساختار نهادهای مالی و اقتصادی بینالملل همچون صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی و همچنین ضرورت توجه به توسعه همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو جنبش و توجه به تکنولوژیهای جدید و انرژیهای نو و تجدید پذیر.
بدون شک رسیدن به یک دستور کار اقتصادی مهم در اجلاس عدم تعهد نیازمند زمان بسیار زیادی برای پی ریزی ساختارها و زیرساختهای لازم در این خصوص است. اما نکته مهم در این میان توجه خاصی است که محور اقتصاد امروز در سخنان سخنرانان به خود جلب کرده بود. این امر نشان دهنده به وجود آمدن یک اجماع کلی در میان اعضای جنبش و به خصوص اعضای تأثیر گذار آن برای عبور از حوزه صرف سیاسی و توجه به حوزه اقتصاد است.
یکی از مهمترین محورهای اقتصادی در این سخنان شاید، سخنان محمود احمدی نژاد طی چند جمله برای در هم شکستن ساختارهای اقتصادی موجود و حرکت برای اصلاح ساختارهای مالی بینالملل و جایگزینی ارزهای ملی به جای سلطه یک ارز خاص در تجارت بینالملل بود.
اشاره محمود احمدی نژاد برای تغییر مکانیزمهای تجارت جهانی و کار بست معاملاتی همچون معاملات پایاپای در صحنه بینالملل، شاید به چالش کشیدن عنصر اصلی و محوری تحریمهای اقتصادی علیه ایران، یعنی انزوای اقتصادی بود. موضوعی که بدون شک چندان خوشایند ایالات متحده نیست.
در این میان اشارات نخست وزیر هند برای آمادگی برای همکاری با همه کشورهای عضو جنبش و به خصوص ایران که ریاست اجلاس را در دست گرفته، نیز در خور توجه بود. سخنان وی که اساساً محور اقتصادی داشت و برخلاف سایر سخنرانیها کمتر رنگ بوی سیاست بینالملل به خود گرفت، با توجه به اهمیت اقتصادی هند در میان کشورهای عضو جنبش نوید یک تحول اساسی در حوزههای مورد توجه جنبش را داشت.
حال شاید آن اتفاقی که ایران به دنبال آن بود، در حال رخ دادن است. تغییر در فضای تجارت بینالملل و به وجود آوردن نهادهای اقتصادی جدید در عرصه بینالملل و همبستگی اقتصادی نزدیک در بین اعضا. شرایطی که در حال حاضر در اقتصاد بینالملل به وجود آمده، بیش از همه در اصرار اعضای جنبش برای ایجاد یک دستور کار اقتصادی تأثیر گذار است.
حال نحوه استفاده ایران از این فرصت پیش آمده و پررنگ ساختن این روزنههای اقتصادی که توان تبدیل شدن به دریچههای جدید تجارت است، تعیین کننده این دستور کار اقتصادی در آینده خواهد بود. شکست انزوای ایران به اذعان رسانههای مختلف با برگزاری این اجلاس تا حد یادی نشان داده شده و شاید اکنون زمان بهره برداری از این فرصت پیش آمده است.